Медыя-пісьменнік Севярын Квяткоўскі прэзентуе новы праект «Як стаць беларусам. Сто гісторый». Гэта збор маналогаў розных людзей: ад земляроба да праграміста. З вядомых асобаў у кнізе прадстаўленыя аповеды Уладзіміра Арлова, Сяргея Міхалка, Андрэя Курэйчыка. Рэдакцыя KYKY друкуе каментар Севярына Квяткоўскага аб тым, што трэба зрабіць, напрыклад, немцу, каб стать сапраўдным беларусам, а таксама аповед глаўрэда часопіса «Большой» Зміцера Навіцкага «Беларусам патрэбны грошы і танныя візы», які увайшоў у кнігу. 

Севярын Квяткоўскі, фота адсюль

Севярын Квяткоўскі, аўтар праекту: «Стаць беларусам у Беларусі – гэта значыць выплысці на паверхню: да паветра, да сонца. Прабіцца праз шчыльную субстанцыю наслаенняў ідэалагічных і псіхалагічных праблемаў. Гэта як схадзіць у лазню, і выпарыць ўсё лішняе, што асядае шкоднымі рэчывамі на целе. А ў здаровым целе – здаровы дух. 

Як немцу стаць беларусам?Насамрэч, немцу не абавязкова пасля такой «лазні» загаварыць па-беларуску, заспяваць “Мы выйдзем шчыльнымі радамі!”, і начапіць на свой “Volkswagen” бел-чырвона-белую налепку. Нашаму ўяўнаму нямецкаму сябру дастаткова агледзіцца вакол, і адчуць ці зразумець, дзе яго спрабуюць ашукаць, падмануць, а дзе ён хоча проста быць сабой, без інструкцый збоку. 

Мы ў Беларусі нарадзіліся і жывем у эксперыменце, які спазналі, хіба, усходнія немцы. А таксама іншыя народы цэнтральнай, паўднёвай і ўсходняй Еўропы. Заходні немец і не зразумее пра што гаворка. Пакуль не патлумачыш нюансы: пра ідэалагічны падман, пошук свайго, фармуляванне свайго ўласнага. 

“Траўматычная гісторыя?” – запытаўся ў мяне адзін амерыканскі антраполаг савецкага паходжання. “Так, - кажу. – А што рабіць? Лепш прыняць, асэнсаваць, ператварыць, і забыць. У сэнсе – пакінуць даследчыкам”. Пошук праўды і фармуляванне свайго адрозніваецца ў розных народаў і проста сацыяльных групаў. Але ўсіх яднае панятак крэатыву – стварай. 

Быць беларусам сёння – ствараць. 

Магчыма, як і быць парагвайцам, французам ці немцам. 

 Выбар за табой, дарагі чытач».

Зміцер Навіцкі. «Беларусам патрэбныя грошы і танныя візы»

Зміцер Навіцкі, фота budzma.org

Мае бабулі і дзядулі — «тутэйшыя», паходзяць з вёсак Стаўбцоўшчыны. Але ўсведамленне сябе бела­русам з’явілася падчас вандроўкі па Індыі. Два месяцы ў краіне, якая для заходняй ментальнасці здаецца іншай планетай, моцна абвастрылі пачуццё «беларуса». У Індыі я перачытаў дапаможнік па гісторыі Беларусі і амаль усяго Караткевіча.

Ведаю, як і я, шмат беларусаў «абуджаецца» менавіта за мяжой. Хапаюцца чытаць літаратуру, цікавіцца гісторыяй. Як толькі беларусы пачнуць ездзіць далей за Пухавічы, адра­зу пачнецца ўздым нацыянальнай ідэі.

Грошы — і танныя візы... Вось і ўсё, што цяпер нам па­ трэбна.

«Чым вы адрозніваецеся ад іншых народаў?» — гэ­та першае пытанне, якое гучыць ад іншаземцаў. І сам, калі вандруеш, шукаеш тыя ж самыя адрозненні. У кожнай нацыі сваё адчуванне жыцця. Кожны народ бачыць свет па-розна­му. Гэта самае цікавае: зразумець, чаму тая ці іншая нацыя жыве менавіта так, як жыве.

Ёсць агульныя рысы: чым больш мора і сонца, тым больш усмешак на тварах і менш жадання працаваць. Чым халадней і складаней жыць, тым больш даверу да слова чалавека — занадта вялікі кошт памылак. Таму паўночныя людзі больш надзейныя.

Так званую абыякавасць да жыцця беларусаў таксама лёгка растлумачыць: у катаклізмах апошніх 200 гадоў зніклі гены непакорлівасці. Выжылі толькі хамелеоны ці непрыкметныя, якія не ўступаюць у канфлікт. Іншых выслалі, павесілі або расстралялі. З мовай і культурай тая ж самая гісторыя: «Что не доделал русский штык, доделает русская школа», — гэтыя словы Мураўёва падхапіла і савецкая школа, выхаван­цам якой з’яўляюся і я.

Фота: onliner.by

За мяжой нас амаль не ведаюць, хіба «Чарнобыль-Лу­кашэнка». Я б іншым народам расказаў пра беларусаў так: гэта народ, які знішчалі ўсе апошнія стагоддзі, і досыць па­спяхова. Глядзіце на нас, мы - прыкладам. Каб народ прытом­насць страціў — дастаткова забраць у яго гісторыю і мову. Але вы, французы, амерыканцы, кітайцы... можаце нас абудзіць. Прыязджайце, сфармуйце попыт на нашыя каштоўнасці.

 Таварышы турысты, каб даведацца, хто такія белару­сы, Караткевіча чытайце, «Ладдзя Роспачы» павінная стаць вашай падарожнай кніжыцай па Беларусі. Ці, іншаземнае спадарства, запрашайце да сябе. Пакажыце беларусам, што кожны народ імкнецца падкрэсліць: «Я — не такі, як іншыя». Каталонцы не лічаць сябе іспанцамі, баварцы досыць кпліва глядзяць на астатнюю Германію. Дзе нашыя палешукі, у якіх нават свая мова ёсць? Пакуль няма і беларусаў, але абавяз­кова з’явяцца: грошы і танныя візы.

 І яшчэ. Нацыянальная ідэя — вельмі добры бізнес. На нацыянальным можна няблага зарабляць. У сусветным культурным працэсе вялікім попытам карыстаюцца менавіта нацыянальныя адметнасці. Паўднёвая Амерыка ці Афрыка, Індыя ці Кітай — уся справа ў тым, хто перадасць адчуванне жыцця свайго народа на зразумелай замежнікам мове.

Таму сучасны беларус не павінен чапляцца толькі за бе­ларускую мову, за Якуба-дзядзьку ды Янку-дзядзьку. Ён паві­нен зрабіць мікс з нацыянальнага з сучасным сусветным. Джон Ленан, сэр Пол, MGMT разам с Сhemical Brothers — усё гэта побач, але з моцным беларускім акцэнтам — вось мой сучасны вобраз «homo беларус».

Леннон и Маккартни

Той, да якога трэба ісці, мультыкультурны чалавек сусве­ту. Які ўспрымае ўсіх, Талстога-Дастаеўскага і Кена Кізі пад спевы Manu Chao. Выдатна валодае расейскай, беларускай і англійскай мовамі. І пажадана вучыць мову суседа, паляка ці літоўца.

З імі мы набудзем маштабнасць мыслення. Адчуванне, што Лондан не так далёка, а вучыцца ў Паўднёвай Афрыцы цікава. А спевы, літаратуру-танцы трэба рабіць так, каб пра­ даваць сусвету, не звужаць тэмы на варыяцыі сахі-касы ці таталітарнасці ўлады. Грошы і танныя візы. І ўсё будзе добра.

Я шлях ад чалавека абыякавага, «тутэйшага», да «бела­руса» прайшоў гады за два пасля Індыі. Цяпер магу ўпэўнена разважаць пра баявую крывіцкую магію ці літвінства бела­ русаў. Не забываючыся пра тое, што ў Еўропе сумна, у Індыі брудна, у Расеі жорстка, але ўсюды — цікава рознымі погля­дамі на жыццё. І, самае прыемнае ва ўсіх вандроўках, — вяр­танне на Радзіму. Да сваіх людзей. Да беларусаў.

Я з імі ментальна супадаю. Таму пытанні мовы і іх «бела­рускасці» мяне не вельмі непакояць.Як толькі з’явяцца грошы і танныя візы — мы адразуўбачым нараджэнне беларусаў як асобнай нацыі. Гэтаксама як два гады таму «нарадзіўся» беларусам я.

Спамаваць PDF кнігу «Як стаць беларусам. Сто гісторый» можна тут.

Прэзентацыя кнігі адбудзецца 16 кастрычніка а 19-00 у галерэі 'Ў', Менск, пр-т Незалежнасці, 37/а.